MEDYA OKURYAZARLIĞI NEDİR?

Medya mesajlarına ulaşıp, onları çözümleme, iletmektir. Günlük yaşantımızda sıkça kullandığımız kitle iletişim araçlarının olumsuz etkilerinden korunup, daha bilinçli etkileşim sağlama ihtiyacıyla doğmuştur.

MEDYA OKURYAZARLIĞINA BASIN VE YAYIN ORGANLARININ BAKIŞ AÇISI NASILDIR?

Basın yayın organları bu çalışmalara önem vermektedir, çalışmalar yapmaktadır. Özellikle de televizyonlarda bu konuda bilgilendirici yayınlar yapılmakta (Reklam, tanıtıcı yayınlar…); ancak reyting amacıyla bilgisel içerikli olmayan yayınlar da yapılmaktadır. RTÜK de program başlamadan önce zorunlu olarak akıllı işaretler uygulamasını başlatmıştır.

MEDYA OKURYAZARLIĞI NEDEN ÖNEMLİDİR?

İzleyici verilen mesajı seçme, anlamlandırma kabiliyetini medya okuryazarlığı çalışmaları sayesinde kazanır. Ayrıca eleştirel düşünebilme, kendi benliğini, inanç ve düşüncelerini oluşturabilme, görsele dayalı iletişimin amacını, kaynağını anlama ve bu konuda farklı görüşlere ulaşıp, düşünebilme yetisini kazandırması açısından önemlidir.                

MEDYA OKURYAZARLIĞI EĞİTİMİ

Bugüne kadar birçok araştırma yapılmıştır. Bunlara göre; işitsel, görsel, yazılı medyanın etkisinde savunmasızca duran, alıcı konumunu üstlenen çocuklara, ilköğretimden başlayıp, medya karşısında bilinçlenmeleri  gerektiğini vurgulamaktadır.

MEDYA OKURYAZARLIĞI DERSİ

Medya okuryazarlığı dersiyle, çocukları medyanın kontrol altına alma çalışmalarının etkisinden koruruz. Bu dersin içeriğinde ise; İletişim, Kitle İletişimi, Medya, Televizyon, Radyo, Aile, Çocuk ve Televizyon, Gazete ve Dergi, İnternet gibi bilinmesi gereken temel konular bulunmaktadır. Bu dersle öğrencilerin; özel yaşamın gizliliğine saygılı, duyarlı, dürüst, sorumluluk sahibi, etik kurallara bağlı, saygılı, kültürel mirasını yaşatan, aile içi iletişime önem veren, bilinçli tüketici, sosyal hayatta aktif katılımcı, bilimselci, eşitlikçi, yardımlaşan, paylaşımcı olmaları ve dayanışma içinde bulunmaları amaçlanmaktadır.

MEDYA OKURYAZARLIĞI VE OKUL ÖNCESİ ÇOCUK

Okulöncesi, çocuğun ilerideki yasamını etkileyecek önemli bir dönemdir. Okulöncesi alınan doğru eğitim ve çocuğa kazandırılan olumlu nitelikler, onun yasamı boyunca psikolojik ve zihinsel açisindan mutlu,saglikli ve basarili bir birey olmasını sağlayacaktır. Okul öncesi çocuğu gerçeği, hayali, rüyayı ayırt edemez. O yüzden çevresinden ve televizyondan aldığı birçok iletiyide gerçek olarak değerlendirir .Günümüz kosullarında çocuğu medya iletilerinden tamamen uzak tutmak imkansız gibi bir şeydir. Ancak ailelerin seçici davranabilme ve çocuğun merak ettikleri konusunda duygularını ve düsüncelerini ifade etmesi konusunda destek vermelidirler.


MEDYA OKURYAZARLIĞI VE İLKÖĞRETİM ÇAĞINDAKİ ÇOCUK

Çocuklar için;özellikle ilköğretim çağındakiler için televizyon can sıkıntısını gideren bir araçtır. Televizyon hem ailelerin hem de çocukların hayatlarında önemli bir şekilde yer almaktadır.İlköğretim çağındaki çocuklar ise çok fazla televizyon seyretmektedir. Okul dönemi çocukların televizyon izlemenin konuşmayı geliştirdiği, kelime birikimini artırdığı belli bilgi seviyesine getirdiği çocuk gelişimindeki olumlu yönleri ortaya çıkarmaktadır. Televizyonun çocuk ve gençlerin okuma alışkanlıkları üzerindeki etkilerini inceledikleri çalışmalarında Beentjes ve Tom Vander Voort, okumaya ayrılan zamanın televizyon yüzünden azalmakla birlikte , çocukların meraklarını artırarak onları okumaya teşvik edeceğini söylemektedir.Televizyon ve kitap okuma arasındaki ilişkiyi inceleyen birçok araştırma, televizyonun kitap okumaya ayrılan zamanı alması durumunda olumsuz etkiye dönüştüğü yolundadır.Televizyon izleme, bilgisayarda oyun oynama, çocuğun okumaya karşı ilgisini azaltabilir, çünkü anlatılan bir öyküyü okumak yerine izlemek yada dinlemek daha kolaydır.Buradaüzerinde durulan konu, çocuğun yaşama sürecidir.

Çocukların kitap okumayıp bilgisayar ve diğer araçları tercih ettikleri görülmektedir. ilköğretim çağındaki çocuklar için medya okur yazarlığı önem taşımaktadır.

MEDYA OKURYAZARLIĞINDA OKUL YÖNETİMİNİN TUTUMU

·        Kar amacı güden çeşitli ekonomik çıkarları doğrultusunda medyanın nasıl bir işlevinin olduğunun eleştirici bir yaklaşım ile anlama

·        Kar amacı taşımayan medya ve diğer alternatif kaynakları araştırmak

·        Velileri ve öğrencileri medya araçları kullanabilen bireyler olarak yetiştirmek ve öğretmenlerin bu konudaki görevlerini belirlemek olmalıdır.

MEDYA OKURYAZARLIĞINDA OKULLARIN YETERLİLİK SEVİYELERİ

Şartların yeterliliği açısından medya okuryazarlığı dersinin uygulama sürecinde yaşanan olaylara ilişkin okul müdürleri farklı değerlendirmelerde bulunmuştur. Bunlardan bazıları şunlardır;

Mesela medya okuryazarlığı dersinde fiziksel şartlarımız elvermiş olsaydı medya okur yazarlığının başarılı olabilmesi için bağımsız sınıf oluştururdum. sadece bu derse yönelik olarak bir sınıf hazırlar, tepegözle,projeksiyon makinesiyle görsel iletişim araçlarını televizyonukamerası, DVD’siyle her türlü ortamı hazırlar ve dolayısıyla çocuklarla bu işleri yaparak zaman zaman göstererek tartışarak verimli hale getirmeyi düşünürdüm. Ama maalesef böyle bir olanak yok, gerçekleştiremedim.

Bir de alt yapı anlamında birçok sorunumuz var.yani bu dersle ilgili sınıfların projeksiyon makinesi olmalı. Örneğin bir bilgisayar olmalı, perdesi olmalı. Şimdi ekonomik olanakları çok kısıtlı olan okullarda bunu sağlamak çok zor. Ama teknik alanda demin bahsettiğim gibi bir projeksiyon makinesi, fotokopi makinesi, bunlar RTÜK ya da MEB tarafından eksik okullara gönderilebilir yani alt yapı alanında birçok alanda olduğu gibi eksiklerimiz var.

MEDYA OKURYAZARLIĞI VE NİTELİKLİ EĞİTİMCİLER

Medya okur yazarlığı eğitimi için öncelikli olarak ilgili alanları bitirmiş alanında yetkin olan uzman kişilerin bu eğitimi vermeleri gerekir.Ancak bu kişilerin yetersizliği nedeniyle yan dal olarak ilgilenenler ve yönetmen kameraman gibi tecrubeli kişilerin bu eğitime katkıda bulunmaları gerekir.Ayrıca iletişim fakültesinde okuyanlarda bu konuda bu konuda yardımcı olacak kişilerdir.

MEDYAOKURYAZARLIĞINDA AİLENİN İŞLEVİ

Medya okuryazarlığı konusunda aileye büyük görevler düşmektedir.Günümüzde teknolojinin iyice gelişmesiyle birlikte aileler bu konuda bilgilendirilmeli ,çocukların program seçimi takip edilmelidir.Ayrıca anne babalar televizyon başında iken yine çocuklarında izleyebileceği türden programlar tercih edilmelidir. Buna çoğu zaman ebeveynler dikkat etmemektedirler.Kitle iletişim araçları bebek bakıcısı olarak algılanmamalıdır.

PROGRAM SEÇİMİ

Ailelere program seçimine dikkat ediyor musunuz ? Sorusuna anne babalar şu yanıtları vermişlerdir:genelde çocuk programların ı seyrettirdiklerini bazı şiddet içeren programlardan kaçındıklarını ama arkadaş gruplarında çoçukların konuştuğu çizgi karakterler nedeniyle izlemekte ısrar ettiklerini söylemişlerdir bazıları ise kesinlikle dikkat ettiklerini belirtirken bazıları önemsememektedir.

PRORAM SEÇİMİNDE YAŞ FAKTÖRÜ

Bu konuda yöneltilen yaş içeriğine dikkat ediyor musunuz? Sorusuna kişilerin bazıları dikkat ettiğini bazıları zaten çocuk kanallarını izlettiklerini bazıları yaş faktörünü ayıramadıklarını belirtmişlerdir Genel olarak bakacak olursak ailelerin bu konuda bilinçlenmeye başladıklarını gözlemlemekteyiz aileler içerisinde duyarlı olanlar olduğu gibi ilgilenmeyenler de gözden kaçırmamalıyız

 MEDYA OKURYAZARLIĞINDA DEVLETİN İŞLEVİ

  RTÜK VE YAPTIĞI UYGULAMALAR

  İlköğretim Seçmeli Medya Okuryazarlığı Dersi Programı  11 Ekim 2006’da Talim ve Terbiye Kurulu’nun onayıyla birlikte yürürlüğe girmiştir.

Bu ders, RTÜK ile Milli Eğitim Bakanlığının iş birliğinde  uygulamaya geçmiştir.2006-2007 Eğitim-Öğretim yılında ilk olarak Adana, Ankara, Erzurum, İstanbul ve İzmir’deki bes okulda verilmiştir. Bu ders yeni olduğundan  bu alanda eğitim almış bir öğretmen de bulunmamaktadır.Bu alandaki öğretmen eksikliği de Sosyal Bilgiler dersi öğretmenlerine hizmetiçi eğitim verilip, atanmalarıyla giderilmiştir.MEB’in açıklamalarında bu dersin içeriği ayrıntılı olarak açıklanmıştır. 2007-2008 eğitim-öğretim yılında, Medya Okuryazarlığı dersi ilköğretimde 6. 7. 8. sınıflarda seçmeli ders olarak verilmeye başlanmıştır. Ayrıca televizyonda da ebeveynleri uyarı amaçlı akıllı işaret uygulaması başlatılmıştır.

  OKULDAKİ MÜFREDATLARA MEDYA OKURYAZARLIĞI DERSİNİN KOYULMASI

  Medya okuryazarlığı eğitimi hem ilköğretim hem de ortaöğretim de uygulanmaya başlanmıştır. Bu dersin konulmasındaki temel amaç çocuklara yaşlarına uygun bilgilerin sunulması, psikolojilerini etkileyecek şeylerden koruma gibi görünüyor. Fakat günümüze bakarsak çocuklara bu konularda bilinçli davranmayı öğretmek olarak değiştiğini de görebiliriz. Yani asıl olması gerekene doğru ilerleme içinde olduğunu söyleyebiliriz. Bu dersin amacında yaşanan bu sorun biraz da eğitimi veren öğretmenlerin bu konudaki yetersizlikleri daha doğrusu sadece hizmet içi eğitim almalarında kaynaklanmaktadır. Bunun için de üniversite de öğretmen adaylarına bu ders ile ilgili de eğitim verilmelidir. Ayrıca bu konuyla ilgili hizmet içi eğitim programlarının da geliştirilmesi ve sunulması gerekmektedir.

  MEDYA OKURYAZARLIĞINDA DİĞER ÜLKELERİN POLİTİKALARI

  Birçok ülke bu konuyla ilgili eğitime çok önem vermekte ve çalışmalar yapmaktadır.İngiltere, Kanada, Avustralya, ABD, Yeni Zelanda, Kuzey İrlanda, Rusya, Hong Kong, Japonya, Güney bu ülkelerden sadece birkaçıdır.

Kanada’da 1960’lı yıllarda ekran eğitimi adı ile ilk kez medya okuryazarlığı eğitimi verilmiştir. Almanya’da ve Avustralya’da 1970 ve 1980’li yıllarda yayınlar yapılmaya başlanmıştır. Norveç’te ise 1977 yılından beri 1. sınıftan 10. sınıfa kadar ki kademeye bu ders verilmeye başlanmıştır. Kuzey İrlanda’da  bu ders diğer ülkeler gibi çok önceden verilmeye başlanmıştır.Avusturya’da ise ilk olarak 1994’te 6-19 yaş arasındaki çocuklara bu ders okutularak  başlanmıştır. Buradan anlaşılıyor ki birçok ülke çoktan bu dersin öneminin bilincine varmış durumda ve çocukları ona göre eğitmekte.

  MEDYA OKURYAZARLIĞINDA ULUSLARARASI BİLİMSEL ÇALIŞMALAR

  UNESCO’NUN ÇALIŞMALARI

  UNESCO bu alanla ilgili 1970 li yıllardan beri çalışmalar yapmaktadır. Çalışmalar yapmasındaki neden ise medyanın son 100 da en çok kullanılan iletişim aracı olmasıdır. Özellikle de televizyon ve bilgisayarın icadı bunu daha da tetiklemiştir. Çünkü televizyon ve bilgisayar doğru ya da yanlış birçok bilgiye, görüntüye ulaşmamızı sağlar. Tabi bunun yanında bu araçların hemen hemen her evde olmasını da göz önünde bulundurursak bu çalışmanın önemini anlamış oluruz. UNESCO ilk olarak 1970’li yıllarda iki çalışma yaparak işe başlamıştır. İlki 1977 yılında yayınlanan “Eğitimde Medya Çalışmaları” adlı bir yayındır. Bu çalışmada Batı Avrupa, İskandinavya, Sovyetler Birliği, Birleşik Devletler ve çeşitli uluslar arası organizasyonların medya okuryazarlığı eğitimine  ilişkin durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Diğeri ise 1978 yılında Finli medya uzmanı Sirkka Minkkinen tarafından yazılan Kitle İletişim Eğitimine Yönelik Genel Bir Program Modeli adlı yayındır. UNESCO yayınladığı makaleler, kitaplar vb. ile medya okuryazarlığına büyük katkı sağlamıştır.

 DEĞERLENDİRME SORULARI

1)Medya okuryazarlığında okul yönetiminin tutumu sizce nasıl olmalıdır?

2)Birçok Avrupa ülkesinde medya okuryazarlığı yaklaşık 50 yıl öncesinde çalışılmaya başlanmış bir konu iken Türkiye’de bu kadar geç başlanmasını nasıl yorumluyorsunuz. Bu konudaki eleştirileriniz nasıldır?

3)Ülkemizde bu konudaki olumsuzlukların çocuklar üzerindeki etkilerini nasıl yorumlarsınız?

4)Günümüzde yapılan programların kalitesine bakarak, medya okuryazarlığı uygulamasına uygunluğu nasıldır?


5)Medya okuryazarlığı dersi alan çocuklar gözlemin haricinde kişilik gelişimleri ne ölçüde değişmiştir?


ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR


1)Hangisi medya okuryazarlığı dersinin amaçlarından birisi değildir?


A)Dürüstlük B)Kıskançlık C)Yardımlaşma D)Eşitlik E)Bilimsellik


2)Aileler televizyonu çocuklar için nasıl bir araç olarak görmektedirler?


A)Bebek bakıcısı B)İyi bir iletişim aracı C)Eğitim aracı D)Psikolojisini geliştirici araç E)Kelime sayısını artırıcı araç


3)Aşağıdakilerden hangisi medya okur yazarlığı dersinin önemlerinden biri değildir?


A) İzleyici verilen mesajı seçme, anlamlandırma kabiliyetini medya okuryazarlığı çalışmaları sayesinde kazanması

 B)Düşünebilme yetisini kazandırması

C)Eleştirel düşünebilmesi

D) Kendi benliğini, inanç ve düşüncelerini oluşturabilmesi

E)Hayal kurabilmesi


4)Medya okur yazarlığında okul yönetiminin tutumlarından biri olamaz?

A) Kar amacı güden çeşitli ekonomik çıkarları doğrultusunda medyanın nasıl bir işlevinin olduğunun eleştirici bir yaklaşım ile anlama

B) Kar amacı taşımayan medya ve diğer alternatif kaynakları araştırmak

C) Velileri ve öğrencileri medya araçları kullanabilen bireyler olarak yetiştirmek

D) RTÜK’e şikayette bulunmak

E) Öğretmenlerin bu konudaki görevlerini belirlemek

5) lköğretim Seçmeli Medya Okuryazarlığı Dersi ne zaman yürürlüğe girmiştir?

A)2005

B)2006

C)2007

D)2008

E)2009

TARTIŞMA SORULARI

1)Gelecekteki bireyler artan teknolojik medya araçlarını kullanmakla daha yetenekli ve sosyal olacaklardır.

2)Sadece Medya okuryazarlığı dersinin verilmesiyle çocukların bilinçlenmesi tamamlanmıştır.

  KAYNAKÇA

Şirin, M.R. ,Çocuk Hakları ve Medya, Çocuk Vakfı Yayınları

Gündüz Kalan, Ö., İletişim Fakültesi Dergisi / Medya Okur Yazarlığı ve Okul Öncesi Çocuk: Ebeveynlerin Medya Okur yazarlığı Bilinci Üzerine Bir Araştırma

Altun, A., Unesco’nun Medya Okuryazarlığı Eğitimi Faaliyetlerine Toplu Bir Bakış, Millî Eğitim  Sayı 191 /2011

 Altun, A., Kanada’daki Medya Okuryazarlığı Eğitimi Üzerine Bir Değerlendirme, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi Cilt:10 Sayı:2 Yıl:10 Aralık-2010

Kıncal, R.Y., Kartal, O.Y., Medya Okuryazarlığı Eğitimi

GÜLŞEN AKCAOĞLU-GÜLAY AYDIN-F.ZÜLEYHA BABACAN-DUYGU ÇONTAK